Nghĩa trang Hàng Dương Linh Thiêng (2024)

Thời gian viếng nghĩa trang Hàng Dương

Để đảm bảo sự uy nghiêm, trang trọng và an ninh trật tự, vệ sinh môi trường tại Nghĩa trang. Du khách đến dâng hương tưởng niệm tại di tích lịch sử Nghĩa trang Hàng Dương, Ban điều hành Di tích Côn Đảo đã thông báo thời gian thăm viếng, dâng hương tại di tích nghĩa trang Hàng Dương, cụ thể như sau:

Ban ngày: từ 7 giờ 30 phút tới 17 giờ 00 phút

Ban đêm: trong khoảng 18 giờ 00 phút đến 22 giờ 00 phút

Chú ý du khách đi tour Côn Đảo đến Nghĩa trang Hàng Dương ăn mặc, đi lại lịch sự, không được mặc váy ngắn, hở hang, khai báo tên đầy đủ tại phòng bảo vệ.

Bản đồ đi lễ tại Côn Đảo - Nghĩa trang Hàng Dương nằm ngay trung tâm huyện 

Tổng quan về Nghĩa trang Hàng Dương

Nghĩa trang Hàng Dương là nghĩa trang rộng nhất tại Côn Đảo, có diện tích 190.000m2, gồm 4 khu : khu A, khu B, khu C và khu D. Theo số liệu ước tính khoảng 20.000 tù nhân đã chết ở Côn Đảo. Ngoài trôn ở Nghĩa trang Hàng Dương còn được trôn tại nghĩa trang Hàng Keo.

Nghĩa địa Hàng Dương được Bộ lao động Thương binh và xã hội giao cho UBND tỉnh giấc Bà Rịa – Vũng Tàu làm chủ đầu tư và Viện kỹ thuật Công binh khởi công xây dựng và khánh thành ngày 19 tháng 12 năm 1992. Được Tổng Công ty xây dựng Trường Sơn tiếp tục thi công trên diện tích khoảng 20 ha, và được chia khiến 4 khu:

Khu A: Gồm 688 ngôi mộ (có 7 mộ tập tập thể) trong ấy 91 mộ có tên và 597 mộ vô danh. Đa số phần mộ trước năm 1945. Nơi đây có mộ của tổng bí thư Lê Hồng Phong và nhà yêu nước Nguyễn An Ninh.

Khu B: Gồm 695 ngôi mộ (có 17 mộ tập thể) trong ấy 276 mộ có tên và 419 mộ vô danh. Đa số các phần mộ từ năm 1945 đến 1960. Nơi đây có mộ của Cô Sáu (nữ anh hùng Võ Thị Sáu) và anh hùng Cao Văn Ngọc.

Khu C: Gồm 373 ngôi mộ (có 1 mộ tập thể) trong đấy 332 mộ có tên và 41 mộ vô danh. Đa số phần mộ trong khoảng năm 1960 tới năm 1975. Nơi đây có mộ phần của anh hùng Lê Văn Việt.

Khu D: Gồm 157 ngôi mộ, trong đấy 14 mộ có tên và 144 ngôi mộ vô danh. Khu D là khu được quy tập tại các Nghĩa trang Hòn Cau và Hàng Kẹo về.

Tại sao lại mang tên là nghĩa trang Hàng Dương?

 Cổng chính vào Nghĩa trang Hàng Dương có kiến trúc là 1 khuông hình vuông chiều cao bằng chiều rộng, 2 cột đứng và xà ngang có tiết diện hình tam giác được ốp bằng đá Granit màu đen. Tên nghĩa trang được gắn trên xà ngang của cổng chính làm cho bằng đồng, có ghi “Nghĩa trang Liệt sĩ Hàng Dương”. Nhưng sau đó do dư luận không đồng tình vì Nghĩa trang Hàng Dương mang lịch sử cả trăm năm, tù nhân ở Côn Đảo đủ các thành phần : những đối tượng trộm cướp, tù nhân chính trị…khi bị hành hình hoặc ốm yếu chết đều chôn cất ở nghĩa địa này. Nếu gắn tên “ Nghĩa trang Liệt sĩ Hàng Dương” thì tất cả đều sẽ là Liệt sĩ ? Mà việc tách bạch chiêu tập nào là Liệt sĩ, chiêu tập nào không phải liệt sĩ chắc chắn không thể làm được.

Sau rất nhiều cuộc họp và hội thảo, thì quyết định cuối cùng là bỏ 2 chữ “Liệt sĩ” trên xà nganh đi, chỉ còn là “NGHIÃ TRANG HÀNG DƯƠNG”. Tất cả đều đồng tình với quyết định này.

Tội ác của thực dân Pháp và Chế độ Sài Gòn tại Côn Đảo

Trải qua 113 năm lao tù Côn Đảo, với khoảng hai vạn người đã yên nghỉ nơi đây, nhưng hiện tại chỉ còn 1921 phần mộ, trong đó chỉ còn 713 phần mộ hữu danh. Trong giai đoạn bị địch bắt cầm tù rất nhiều nhà yêu nước đã không công khai tên thật để bảo về tổ chức của mình họ bị tra tấn bị đầy đọa một cách vô cùng giã man tại các nhà tù như tại Trại Phú Hải, Trại Phú Tường, Trại Phú Bình... Chưa kể những người tù làm việc khổ sai, những chuyến vượt biển bất thành của tù nhân hoặc kiệt sức chết. Đều bị bọn cai ngục tù cho vùi chôn sơ sài tại chỗ nên số lượng ngôi mộ vô danh là rất lớn và nằm rải rác khắp Côn Đảo.

Dù những ngôi mộ nơi đây vô danh hay hữu danh, nhưng đều là những dấu tích của bao sự kiện đấu tranh của mỗi liệt sỹ, mỗi con người, mỗi thời kỳ tranh đấu của nhà tù Côn Đảo.

Di tích Nghĩa trang Hàng Dương Côn Đảo đã được Bộ Văn Hóa – thông tin ra quyết định số 54-VHQĐ Đặc cách xác nhận Khu di tích đặc biệt quan trọng ngày 29/4/1979. Ngày 10/5/2012 Thủ Tướng chính phủ ra quyết định 548/ QĐTTg công nhận là Di tích đặc biệt cấp quốc gia.

Các công trình kiến trúc nổi bật tại Nghĩa trang Hàng Dương

Đài tưởng niệm liệt sỹ Nghĩa trang Hàng Dương

Đài tưởng niệm đặt tại trung tâm Nghĩa trang Hàng Dương được xây hình cột được ốp đá với hình chóp được ốp đá đỏ tượng trưng như nén hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ đã ngã xuống cho độc lập tự do của dân tộc.   

Đài tưởng niệm liệt sĩ
 

Bức Tượng Trao Áo

Nằm ngay trung tâm nghĩa trang với một tượng đài với 1 hình tượng Trao Áo. Tượng đài cao 9m, nặng 25 tấn được khởi dựng ngày 16/7/1980. Dưới chân bức tượng có ghi hàng chữ “Vĩnh biệt những đồng chí”. Tượng đài được tái hiện trong khoảng câu chuyện “ Chết còn cởi áo cho nhau”. Người trao áo là ông Vũ Văn Hiếu, nguyên là bí thư đầu tiên của đặc khu mỏ Hòn Gai (tháng 10/1930). Người nhận áo nguyên là cố Tổng bí thơ Lê Duẩn.

Bức tượng Bất Khuất

Bước vào Khu tưởng niệm, bắt gặp đầu tiên là tác phẩm của nhà điêu khắc Đào Châu Hải, tác phẩm có tên “Bất khuất” mang chiều dài 22 m, cao 3,2 m. Là 1 dãy khối nằm ngang như 1 tấm bình phong, như một dãy núi với một bức tường nhà giam, được xếp chồng từng khối, các chi tiết như đang thể hiện sự nương tựa nhau của những người tù chính trị. Họ đương đầu chống lại tội ác thực dân và thể hiện một sức mạnh tiềm ẩn, ý chí của tinh thần bất khuất, ý chí tư tưởng giải phóng dân tộc.

3 bức tượng nổi tiếng tại Nghĩa Trang Hàng Dương

Bức tưởng Hi Vọng

Lùi xuống bên trái một chút là tác phẩm của nhà điêu khắc Phan Gia Hương, có tên “Hy vọng” cao 5m, tạc nhân vật nữ đứng hiên ngang trong gió biển, dang tay tung cánh chim tự do, bức tượng biểu tượng về tinh thần lạc quan, yêu đời đầy hy vọng, như hóa thân thành nữ anh hùng Võ Thị Sáu.  

Những ngôi mộ đặc biệt tại Nghĩa trang Hàng Dương

Những ngôi mộ tập thể

Tại các Nghĩa trang liệt sĩ khác các ngôi mộ sẽ được xây theo hàng lối. Nhưng ở Nghĩa trang Hàng Dương Tất cả đều được xây theo hướng những ngôi mộ cũ trước đó. Số hài cốt đã phát hiện trong quá trình xây dựng còn nhiều hơn cả số mộ có sẵn. Thậm chí sau 1 ngày gió chướng, cát bay lại lộ ra hàng chục bộ hài cốt. Các hài cốt tìm thấy không thể phân chia chính xác từng bộ thì xây dựng chung thành mộ đôi, mộ ba, mộ năm… (gọi là các ngôi mộ tập thể).

Hình dạng các ngôi mộ cũng được thiết kế không xây vuông vức mà chỉ xây thô bằng đá. Trên đầu mỗi mộ có một “trụ bia” bằng bê tông, đầu trụ bia có gắn một khối đá Granít màu đỏ, trên đó khắc tên (nếu xác định được tên) và một ngôi sao bằng sứ như hiện nay.

Với ý đồ thiết kế quy hoạch như vậy, các khu mộ trông khá lộn xộn, xung quanh mộ vẫn còn cát như khi chưa được nâng cấp. Hiện tại, Nghía trang có 25 ngôi mộ tập thể. Phần lớn đều hữu danh. Riêng các mộ chuyển từ đảo Hòn Cau, khu Nghĩa trang Hàng Keo về là được quy hoạch thành lô, thành hàng ngay phía sau Đài tưởng niệm Trung tâm.

Mộ Nhà Cách Mạng Nguyễn An Ninh

Nguyễn An Ninh (1900-1943) là nhà cách mạng ở đầu thế kỷ 20 – Một Chí sĩ yêu nước bị Pháp bắt cầm tù và bị chết ở đây. Mộ nằm ở Khu A. Đã được nâng cấp xây ốp đá, sang sửa tường rào, sân mộ, cảnh quan. Nhưng được giữ nguyên hình dáng bia mộ cũ với dòng chữ: Liệt sĩ chi mộ.

Tổng bí thư Lê Hồng Phong

Lê Hồng Phong (1902 - 1942) là Tổng Bí thư thứ hai của Đảng Cộng sản Đông Dương từ năm 1935 đến năm 1936. Ngôi mộ của ông lúc sang sửa, xây dựng mới hoàn toàn ốp bằng đá Granít, bia tuyển mộ, sân, hàng rào.

Anh hùng Cao Văn Ngọc

Mộ Anh hùng Cao Văn Ngọc (1897-1962; biệt danh “ ông già chuồng cọp”) nằm ở khu B được trùng tu tôn tạo xây dựng năm 1999 sau khi đươc truy tìm tặng Anh hùng ngày 16/12/1998.

Anh hùng Lê Văn Việt

Lê Văn Việt (1937-1966). Lê Văn Việt là 1 biệt động Sài gòn bị bắt lúc tấn công Đại sứ quán Mỹ 1965, đày ra Côn Đảo và hy sinh tại đây. Ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT ngày 20/12/1994. Trước lúc tu tạo đã được xây với bia mộ tên Nguyễn Văn Hai.

Nữ anh hùng Võ Thị Sáu

Chị Võ Thị Sáu (1933-1952 tham gia hoạt động năm 12 tuổi). Năm 1950, Võ Thị Sáu bị địch bắt. Tòa án Binh của Pháp kết án tử hình chị vào tháng 4 năm 1951, dù chị lúc này mới 16 tuổi. Chị bị bí mật xử bắn vào 7 giờ sáng ngày 13 thắng 01 năm 1952, tại Côn Đảo.

Do “cảm phục” Võ Thị Sáu, ngay tối hôm 23/1, kíp tù làm thợ hồ đã đúc một tấm bia bằng ximăng đề rõ họ tên, quê quán, ngày mất đặt ở mộ chị. Sáng hôm sau hay tin, sĩ quan chỉ huy ngục Côn Đảo là Jarty mang quân đến san bằng mộ chị. Nhưng những người tù khổ sai đã gom từng nhúm xi măng để dựng lại bia, đắp lại mộ Võ Thị Sáu.

Năm 1960, Tăng Tư Phó tỉnh trưởng Côn Đảo mới ra nhận chức và vợ đang bị mắc bệnh hiểm nghèo nghe kể về Võ Thị Sáu, ông đã âm thầm lập bàn thờ Võ Thị Sáu trong nhà. Năm 1964, Tăng Tư lên chức tỉnh trưởng, bà vợ khỏi bệnh. Vợ chồng tăng Tư liền làm lễ tạ xin trùng tu ngôi mộ cho cô Sáu với tấm bia có khắc rõ là: “Liệt nữ Võ Thị Sáu sinh năm 1933 tại Bà Rịa, mất ngày 23/1/1952” tổ chức lễ long trọng đặt lên mộ chị. Bia cũ do những người thợ hồ đúc vẫn để nguyên. Hiện nay Ngôi mộ Cô Sáu đã được xây dựng trung tu rất khang trang được ốp bằng đá Granit màu đen, Phía sau Mộ có một gương đá hình tròn có ốp bức phù điêu chân dung Cô. Và ngay cạnh mộ được trồng một cây Lê Ki Ma lấy giống từ quê hương Đất Đỏ.

Tại Côn Đảo người dân đều nói với nhau rằng: “Cô Sáu rất linh thiêng, ko ai có thể đập phá được mộ của cô”, ai có ý định phá mộ hôm sau đã chết hoặc khùng điên. Ai có bệnh hiểm nghèo hoặc mong muốn làm điều gì đó đến xin Cô Sáu mọi điều đều trở thành sự thực. Vẫn còn rất nhiều truyền thuyết về Cô các bạn đi tour Côn Đảo từ Hà Nội để tìm hiều kỹ hơn nha.

(Nguồn ảnh: Kỳ Nghỉ Đông Dương và các nguồn sưu tầm khác. Nếu bạn là tác giả ảnh, vui lòng liên hệ với website chúng tôi. Xin cảm ơn!)